اختلال نافرمانی مقابله ای، یک الگوی تکرار شونده یا مداوم از رفتار منفی، نافرمانی یا حتی خصمانه نسبت به بزرگسالان است. تشخیص آن بر اساس سابقه پزشکی انجام می شود. درمان به صورت روان درمانی فردی همراه با درمان در خانواده است. گاهی اوقات می توان از داروها برای کاهش تحریک پذیری استفاده کرد.

تخمین ها برای شیوع اختلال نافرمانی مقابله ای بسیار متفاوت هستند. دلیل وجود تفاوت در تخمین ها، معیارهای تشخیصی ذهنی هستند. شیوع این بیماری می تواند در 15٪ کودکان و نوجوانان باشد. قبل از بلوغ، پسران به طور قابل توجهی بیشتر از دختران تحت تاثیر علائم این اختلال قرار می گیرند.

علت اختلال نافرمانی مقابله ای ناشناخته می باشد. البته احتمالا در میان کودکان دارای خانواده های درگیر دعواهای پر سر و صدا، رسوایی و خیانت، شایع تر است. این تشخیص، نباید به عنوان توصیفی از اختلال در نظر گرفته شود. به این علائم تنها باید به عنوان نشانه هایی از مشکلات زمینه ای نیازمند به ارزیابی و درمان بیشتر و جلسات مشاوره آنلاین روانشناسی، توجه کرد. در ادامه بیشتر به بررسی این بیماری پرداخته ایم.

اختلال نافرمانی مقابله ای یا odd چیست؟

اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان دارای مشکلات و رفتارهای زیر مشخص می شود:

• اختلالات رفتاری شدید
• پرخاشگری
• عدم تعادل عاطفی
• کینه توزی
• عصبانیت
• میل به مشاجره
• آزار بزرگسالان

علامت اصلی این بیماری، مخالفت با بزرگسالان است. نافرمانی و رفتار خصمانه بر روابط تاثیر منفی می گذارد. این اختلال بیشتر از خود بیماران برای بستگان و همسالان دردسر ایجاد می کند. به طور معمول، رشد و شکل گیری شخصیت کودک با بروز دوره های بحرانی همراه است. این دوره های بحرانی با لجاجت، خودخواهی و میل به استقلال قابل تشخیص هستند. تفاوت اختلال ODD نسبت به حالت عادی یک کودک در حال رشد، با طول مدت و تداوم علائم مشخص می شود.

تشدید تمایلات ناهنجار که منجر به مشکلات و ناسازگاری اجتماعی شده، نشان دهنده وجود آسیب و اختلال در کودکان است.رفتار ضد اجتماعی که در آن کودک، هنجارها و قوانین پذیرفته شده عمومی را زیر پا می گذارد، در 15-5 درصد کودکان مشاهده می شود. این نوع رفتار در پسران دبستانی و راهنمایی بیشتر قابل مشاهده است.

تفاوت اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای

اختلال سلوک و ODD هر دو با مشکلات رفتاری همراه هستند. معمولا این مشکلات رفتاری منجر به درگیری با شخصیت های مقتدر، مثلا والدین یا رئیس می شوند. رفتارهای زننده ODD شدت کمتری نسبت به اختلال سلوک دارند. این اختلال شامل پرخاشگری نسبت به افراد و حیوانات، تخریب اموال، فریب و دزدی نمی شود. علاوه بر این، ODD با مشکلاتی در تنظیم احساسات (خشم و تحریک پذیری)، مرتبط است. مشکلات خلقی از علائم اختلال سلوک نیستند.

گاهی اوقات اختلال انحرافی مقابله ای به عنوان یک نوع خفیف اختلال سلوک در نظر گرفته می شود. با این حال شباهت های بین این دو اختلال، سطحی و جزئی هستند. یکی از ویژگی های بارز این بیماری، تحریک پذیری و سرکشی بیمار است. به نظر می رسد کودکان مبتلا به اختلالات سلوک وجدان ندارند و حقوق دیگران را زیر پا می گذارند. این کودکان معمولا نشانه های زیر را دارند:

• قلدری
• تهدید یا آسیب رساندن به افراد
• ظلم به حیوانات

البته گاهی اوقات کودکان مبتلا به اختلالات سلوک، هیچ نشانه ای از تحریک پذیری از خود نشان نمی دهند.

تفاوت اختلال نافرمانی مقابله ای و اختلال نقص توجه و بیش فعالی

ADHD اغلب با ODD یک نوع بیماری در نظر گرفته می شوند. برای تشخیص ODD، باید ثابت شود که عدم تمایل فرد به قبول کردن درخواست ها و خواسته ها در همه موقعیت ها رخ می دهد. اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) یک اختلال در سیستم عصبی است. اختلالات عصبی مبتنی بر پیش نیازهایی با ماهیت عصبی بوده که در اوایل کودکی، معمولا قبل از ورود به مدرسه ظاهر می شوند.

اختلال بیش فعالی برای رشد فردی، اجتماعی، تحصیلی و حرفه ای مضر است. این بیماری معمولا با مشکلاتی در کسب، حفظ یا به کارگیری مهارت ها یا مجموعه ای از اطلاعات خاص همراه می باشد. اختلالات رشد عصبی ممکن است شامل یک یا چند مورد از اختلالات زیر باشد:

• کاهش توجه
• کمبود حافظه
• عدم توانایی در ادراک و گفتار
• ناتوانی در حل مشکلات
• اختلال در تعامل اجتماعی

در گذشته ADHD توسط برخی متخصصان به عنوان یک اختلال سلوک در نظر گرفته می شد. دلیل این امر احتمالا نشان دادن رفتارهای بی توجه، تکانشی و بیش فعال توسط کودکان بود. با این حال، ADHD دارای یک پشتوانه عصبی مستدل است و فقط بروز رفتار اشتباه از کودک نیست.

تخمین زده می شود که ADHD در 5-15٪ از کودکان قابل رویت است. با این حال، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ADHD عمدتا به دلیل استفاده نادرست از معیارها، اشتباه تشخیص داده می شود.

به طور کلی، ADHD تقریبا در پسران دو برابر بیشتر شایع است. البته میزان آن بر اساس نوع بیماری، متفاوت می باشد. نوع بیش فعال- تکانشی این اختلال، 2 تا 9 برابر بیشتر در پسران رخ می دهد. نوع بی توجهی با فرکانس اختلال بیش فعالی، تقریبا در هر دو جنس به طور برابر تشخیص داده می شود.

افراد مستعد اختلال نافرمانی مقابله ای

افراد زیر در معرض ابتلا به این اختلال هستند:

• افرادی با سابقه این اختلال یا بیماری های مشابه در خانواده
• کودکان خانواده های پرخاشگر و عصبی
• افراد در معرض خشونت خانگی یا افسردگی والدین
• اشخاصی با شرایط تربیتی و آموزشی اشتباه در خانه و مدرسه

مهم ترین نشانه های ODD

نشانه ها و علائم این اختلال متنوع هستند. البته به طور کلی علائم این بیماری با موارد زیر مشخص می شوند:

• نافرمانی
• لجاجت
• امتناع آشکار از پذیرفتن درخواست های والدین
• اختلافات غیر منطقی در بیشتر موقعیت های زندگی روزمره
• عدم رعایت الزامات بهداشت شخصی
• عملکرد ضعیف تحصیلی
• شلخته و نامرتب بودن کودک
• امتناع از شرکت در کلاس
• طغیان اعتراض و بیشتر شدن عصبانیت با شنیدن سخنان بزرگترها
• پرخاشگری
• درگیری ها
• نشانه های ظلم عمدی
• آسیب هدفمند به شخص دیگر
• نقض قوانین
• حذف کلاس
• غیبت
• تقلب
• فرار از خانه
• توهین لفظی به معلمان و همکلاسی ها
• شوخی ها و سخنان بدخواهانه
• فعالیت های جنسی
• رفتار مخرب همراه با آسیب رساندن به مال دیگری، هتک حرمت و غیره
• دروغ مداوم
• دزدی
• ثابت کردن اهمیت و استقلال خود به هر نحوی
• دارای احساس شفقت کمتر
• احساسات مثبت، عاملی برای خشم و عصبانیت آنها
• تهدید تلقی کردن هر اقدامی توسط افراد دیگر
• مشکلات در یادگیری
• کاهش عملکرد تحصیلی
• سرزنش دیگران به خاطر شکست هایشان
• میل مداوم به اثبات چیزی
• رفتار ناپایدار و تحریک آمیز
• از دست دادن کامل کنترل

ریشه اختلال نافرمانی مقابله ای

اختلالات رفتاری تحت تاثیر دلایل متعددی شکل می گیرند. مکانیسم های دقیق استعداد ارثی در پیدایش این اختلال مشخص نشده اند. براساس خلق و خوی پدر یا مادر، واکنش ها و حساسیت عاطفی ایجاد می شوند. والدین بیمار دارای میزان بالاتری از اعتیاد به الکل و اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند. بسیاری از عوامل خانوادگی، اجتماعی، بیولوژیکی و محیطی در ایجاد این بیماری نقش دارند. این عوامل تاثیرگذار بر بیماری عبارتند از:

• رفتار ضد اجتماعی والدین
• خانواده تک والدی
• سوء مصرف الکل
• عدم توانایی کنترل
• سوء استفاده و خشونت
• نگرش بیش از حد محافظه کارانه یا بی توجه
• فشار بیش از حد
• عدم محبت
• تاخیر در گفتار و رشد ذهنی
• هوش نامناسب با سن
• بیش فعالی
• تکانشگری
• اختلالات یادگیری
• طرد شدن، قلدری، پرخاشگری از سوی همسالان
• عزت نفس پایین
• احساس حقارت و ورشکستگی
• تمایل به تایید خود
• ضایعات سیستم عصبی مرکزی (عفونت، آسیب)
• بارداری دردناک مادر
• زایمان زودرس
• سطح اجتماعی پایین
• امنیت مادی ضعیف
• نقص در تحصیلات
• خانواده پرجمعیت

رفتار مخرب در نتیجه تغییرات عصبی زیستی که بر ساختار مغز تاثیر می گذارد، ایجاد می شود. این تغییرات عصبی تاثیرگذار بر بروز این اختلال عبارتند از:

• اختلال در عملکرد انتقال دهنده های عصبی مسئول حوزه احساسات
• کاهش سطح کورتیزول
• ضربان قلب پایین

بر اساس نظریه روان پویایی، اختلال مقابله ای، به شکل منفی گرایی و لجبازی، نتیجه یک درگیری درونی و تمایل به ابراز وجود است. چنین رفتار و اختلالی، به دفاع ناخودآگاه کودک تبدیل می شود.

تشخیص اختلال نافرمانی مقابله ای

تشخیص دقیق این اختلال فقط توسط روانپزشک کودک انجام می شود. تشخیص بیماری، پس از جمع آوری زمینه، صحبت با والدین یا معلم و مربیان و مشاهده رفتار بیمار صورت می گیرد. به خاطر داشته باشید که علائم رفتار آشفته باید حداقل به مدت شش ماه وجود داشته باشند.برای حذف بیماری های جسمی، عصبی، مطالعات تکمیلی (الکتروآنسفالوگرافی در صورت آسیب مغزی، بررسی عملکرد شنوایی و غیره) تجویز می شوند. برای بررسی ویژگی های شخصیتی و بررسی مشکلات درون خانواده از پرسشنامه، آزمون ها و روش های ویژه استفاده خواهد شد.

تاکتیک های درمان اختلال مقابله ای به سن، شدت علائم و میزان خطر برای دیگران بستگی دارد. تصمیم گیری در مورد نیاز به بستری شدن توسط پزشک معالج انجام می شود. در درمان سرپایی، مشارکت والدین، کمک و حمایت خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است.

اختلال انحرافی تقابلی را باید از اختلالات زیر که می توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، متمایز کرد:

• رفتار مخالف خفیف تا متوسط

تقریبا همه کودکان و نوجوانان این رفتار را به صورت دوره ای نشان می دهند.

• اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) بدون درمان مناسب

علائم شبه اختلال نافرمانی مخالف، اغلب زمانی برطرف می شوند که درمان کافی برای ADHD انجام شود.

• اختلالات خلقی

تحریک پذیری ناشی از افسردگی از اختلال نافرمانی مقابله ای متمایز می شود. این در حالی است که این تحریک پذیری دارای علائم بی تفاوتی کامل نسبت به لذت های زندگی و عصبی رویشی می باشد. رایج ترین علائم عصبی رویشی، اختلالات خواب و اشتها هستند. این نشانه ها در کودکان معمولا به راحتی توسط والدین نادیده گرفته می شوند.

• اختلالات اضطرابی و وسواس فکری اجباری

در این اختلالات، رفتارهای مخالف زمانی رخ می دهند که کودکان اضطراب شدیدی را تجربه می کنند.

روش های درمان اختلال نافرمانی مقابله ای

مشکلات زمینه ای (مثلا خانوادگی) و بیماری های همراه (به عنوان مثال ADHD) باید شناسایی و به آنها رسیدگی شود. با این حال، حتی بدون اقدام اصلاحی یا درمان، اکثر کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای در طول زمان، بهبودی را تجربه می کنند.

در مراحل اولیه، درمان انتخابی برای اختلال نافرمانی مقابله ای، یک برنامه اصلاح رفتار مبتنی بر پاداش است. این برنامه برای مناسب تر کردن رفتار کودک از نظر اجتماعی طراحی خواهد شد. بسیاری از کودکان می توانند از گروه درمانی بهره ببرند که مهارت های اجتماعی را تقویت می کند. داروهایی که برای درمان اختلالات افسردگی یا اضطراب استفاده می شوند، گاهی در درمان این بیماری می توانند موثر باشند.

پیشگیری از اختلال نافرمانی مقابله ای

هیچ وسیله جهانی برای پیشگیری از اختلالات رفتاری وجود ندارد. احتمال پیشرفت بیماری با دسترسی به موقع به روانپزشک کودک کاهش می یابد. درمان موثر و آموزش روانی از پیشرفت بیشتر آسیب این نوع بیماری جلوگیری می کند.

همکاری خانواده، مدرسه، خدمات اجتماعی و کمک های متقابل در اجتناب از موقعیت های درگیری و برقراری ارتباط با والدین کودک کمک کننده هستند. با کمک نگرش دوستانه و توجه به ثبات عاطفی می توان از اختلالات رفتاری پیشگیری کرد. یک نوجوان باید برای کمک، تبعیت، همکاری و خودکنترلی تشویق شود.

چند نکته برای شما والدین عزیز

در وهله اول تصمیم بگیرید که کودک و خانواده شما به چه نوع کمکی نیاز دارند. در نهایت به نکات زیر در صورت مشاهده اختلال نافرمانی مقابله ای در کودک خود توجه کنید:

• شما باید شرایطی را که فرزندتان در آن قرار دارد، روشن سازی کنید.
• سعی کنید بر ترس و ناامیدی غلبه نمایید.
• فرزندتان را همان طور که هست، بپذیرید.
• فرزند شما به کمک آموزشی نیاز دارد.
• هر چه زودتر کار اصلاحی را با کودک خود شروع کنید، موفقیت بیشتری کسب خواهید کرد.
• نگرش خود را نسبت به خودتان تغییر دهید.
• افسردگی خود را درمان کنید.
• از پرخاشگری بپرهیزید.
• نگرش خود را نسبت به همسرتان تغییر دهید. سعی کنید اختلافات را رفع کرده یا مدیریت نمایید تا به کودک آسیبی وارد نشود. گاهی حتی جدایی شما از همسرتان، راه حل بهتری نسبت به دعواهای پی در پی و دشوار کردن شرایط روحی کودک است.

برای رفع مشکلات درونی و درمان آن ها  تنها نیستید.

من، فریبا کیانی، در این مسیر شما را همراهی خواهم کرد.

مشاوره حضوری و آنلاین

09056226845

برای رفع مشکلات درونی و درمان آن ها  تنها نیستید.

من، فریبا کیانی، در این مسیر شما را همراهی خواهم کرد.

مشاوره به صورت حضوری و آنلاین

09056226845

کلام آخر

باید قبول کنید که هنگام مشاهده یک اختلال در خود یا نزدیکانتان بدون کمک روانشناس، زندگی شما تغییر نخواهد کرد. روانشناس، فردی است که متعهد به کمک کردن به شما است. اختلال نافرمانی مقابله ای، از آن دسته مشکلاتی می باشد که رفع آن بدون کمک روانشناس غیرممکن خواهد بود. کلینیک روانشناسی فریبا کیانی با برگزاری جلسات آموزشی و روان درمانی به شما در رفع مشکل کودک و عزیزانتان کمک می کند.

همچنین اگر این اختلال به دلیل افسردگی یا مشکلات والدین ایجاد شده باشد، ما مسائل آنها را نیز رفع خواهیم کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت ما مراجعه کنید.

منبع: mayoclinic ، hopkinsmedicine

روانشناسی کیانی

سوالات متداول

اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟

اختلال نافرمانی مقابله ای نوعی اختلال رفتاری است که اغلب در کودکان مشاهده می شود. کودکانی که دچار اختلال نافرمانی مقابله ای هستند رفتارهای همراه با خشونت، نافرمانی، خشم در مقابل افراد دیگر را نشان می دهند. برای حل این مشکل در کودکان بهتر است از مشاوره آنلاین روانشناسی یا به صورت مشاوره حضوری کمک گرفته شود.

اختلال نافرمانی مقابله ای از کجا منشا می گیرد؟

رفتار ضد اجتماعی در والدین، سواستفاده از کودک، فشار بیش از حد ، عدم توجه به کودک می تواند از دلایل ایجاد این بیماری باشد.