همه ما به خوبی مشاهده کرده ایم که کودکان، چقدر به رفتارهای بزرگسالان توجه نموده و از آنها تقلید می کنند. در واقع با الگوبرداری، رفتارهای آینده خود را انتخاب می کنند. آشنایی با این الگوبرداری ها می تواند بر درمان افسردگی، اضطراب و بسیاری دیگر از مشکلات روان شناختی اثر بگذارد.در علم روانشناسی، به این مسئله، رویکرد یادگیری اجتماعی گفته می شود که آلبرت بندورا، مبدع این نظریه می باشد.

نگاهی به زندگی آلبرت بندورا

آلبرت بندورا، یک روانشناس معاصر متخصص در روانشناسی رشد و روانشناسی تربیتی است. اغلب فعالیت های او، حول محور نظریه یادگیری اجتماعی است. او یکی از پراستنادترین روانشناسان تمام دوران است. آلبرت بندورا در آلبرتای کانادا در شهر کوچک مونداره به دنیا آمد. او کوچکترین فرزند خانواده بود.

بندورا وارد دانشگاه بریتیش کلمبیا شد و با انتخاب یک کلاس روانشناسی به عنوان مکمل درسی به حرفه واقعی خود، دست یافت. او بلافاصله عاشق این رشته شد و لیسانس خود را تنها در سه سال گرفته و جایزه بولوکان را در روانشناسی، دریافت کرد.او تحصیلات خود را در دانشگاه آیووا ادامه داد و در آنجا کارشناسی ارشد و دکترا را نیز دریافت نمود . بندورا در سال 1953 در دانشگاه استنفورد، شروع به تدریس کرد و از آن زمان تا پایان دوران کاری، در آنجا باقی مانده و در نهایت در سال 2021، دار فانی را وداع گفت.

نظریه یادگیری اجتماعی چیست؟

نظریه یادگیری اجتماعی بدان معناست که انسان ها از مشاهده و تقلید رفتاری که توسط دیگران، الگوبرداری شده است، یاد می گیرند. بندورا این پدیده را یادگیری مشاهده ای، نامگذاری کرد. این نظریه، به طور خلاصه می گوید که برای یادگیری، نیازی به تجربه مستقیم چیزی نیست و برای آنکه یادگیری مشاهده ‌ای رخ دهد، لزوماً نیازی به مشاهده زنده نیست این الگوبرداری می تواند با مشاهده شخصیت های واقعی یا تخیلی، در فیلم ها، برنامه های تلویزیونی، بازی های ویدیویی و غیره اتفاق بیفتد.

مراحل یادگیری در نظریه یادگیری اجتماعی

اساس نظریه یادگیری اجتماعی این است که افراد رفتار، نگرش ها و پیامدهای دیگران را مشاهده می کنند و سپس از آن اطلاعات برای شکل دادن به اعمال خود، استفاده می کنند. مفاهیم کلیدی پشت این فرآیند شامل چهار الزام اساسی یادگیری است. این چهار مرحله مشخص از یادگیری اجتماعی در نظریه یادگیری اجتماعی شامل توجه، حفظ و حافظه، شروع و رفتار حرکتی و انگیزش است.

1. توجه.برای اینکه یک درس یا تجربه بر روی ناظر تأثیر بگذارد، ناظر باید به طور فعال محیط اطراف خود را مشاهده کند. اگر به خوبی با مدل، همذات پنداری کند یا احساسات مثبتی نسبت به آنها داشته باشد، موثر خواهد بود. عواملی که ممکن است بر توجه، تأثیر بگذارد، عبارتند از پیچیدگی، متمایز بودن و ارزش عملکردی.
2. حفظ و حافظه.برای اینکه هر تجربه آموخته شده تأثیری ماندگار بگذارد، ناظر باید بتواند آن را به خاطر بسپارد. هنگامی که ناظر تجربه را به خاطر بیاورد، آن را مرور کند، یا به صورت شناختی در ذهن خود بازبینی کند و به صورت فیزیکی، انجام دهد، تاثیر بیشتری خواهد داشت
3. شروع و قابلیت موتور. برای اجرای درسی که آموخته شده، ناظر باید بتواند آن را دوباره به نمایش بگذارد. یادگیری مهارت های لازم، بخش مهمی از فرآیند مدل سازی یک رفتار است.زمانی که فردی به طور موثر به رفتار مدل شده توجه کرده و آن را تکرار یا نشان می دهد، به مهارت های لازم دست یافته است.
4. انگیزه.حتی اگر ناظری روی یک درس تمرکز کرده باشد، تمام جزئیات را به خاطر بسپارد و مهارت های لازم را برای انجام آن آموخته باشد، باز هم باید انگیزه لازم برای تحقق آن را داشته باشد. منبع انگیزه می ‌تواند شامل هر چیزی باشد، این موارد عبارتند از ویژگی های شخصی، تجربیات گذشته، مشوق های وعده داده شده، تقویت مثبت و تنبیه ها.

نقش شناخت در نظریه یادگیری اجتماعی

شناخت، حالات و فرآیندهای دخیل در دانستن است. شناخت، شامل تمام فرآیندهای خودآگاه و ناخودآگاهی است که به وسیله آنها، دانش انباشته می شود، مانند ادراک، تشخیص، تصور و استدلال. به عبارت دیگر، شناخت حالت یا تجربه ای از دانستن است که می تواند از تجربه احساس یا تمایل متمایز شود. در واقع شناخت در علم روانشناسی به یادگیری، اشاره دارد. حتی برخی از نظریه یادگیری اجتماعی با عنوان شناخت اجتماعی، نام برده اند.

انواع مدل در نظریه بندورا

در بخش های قبل، از بندورا و نظریه معروف او مطالبی را بیان نمودیم. در این بخش، خواهیم گفت که مدل در نظریه بندورا چه انواعی دارد. باندورا سه نوع مدل را مشخص نموده است.

مدل زنده: یک مدل زنده، نشان دهنده یک رفتار در شخص است. به عنوان مثال، کاترین روی تخته موج سواری خود ایستاد تا دخترش استیسی ببیند، چگونه این کار را انجام می دهد.

مدل کلامی: مدل کلامی رفتار را توصیف یا توضیح می دهد. این مدل، بهترین استراتژی در صورت کمبود زمان است. به عنوان مثال، یک مربی فوتبال به بازیکنان جوان می‌ گوید که از کنار پا برای ضربه زدن به توپ استفاده کنند نه انگشت پا.

مدل نمادین: یک مدل آموزشی نمادین می ‌تواند افراد واقعی یا شخصیت ‌های تخیلی باشد که رفتارهایی را در داستان ها، فیلم‌ ها، بازی ‌های ویدیویی، نمایش‌ های تلویزیونی، منابع اینترنتی و غیره نشان می ‌دهند. مدل‌ سازی ویدیویی، اغلب برای برای یادگیری مهارت‌ های جدید به کودکان مبتلا به اختلالات عصبی رشدی یا برای کمک به کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در کاهش رفتارهای چالش برانگیز مانند عصبانیت و پرخاشگری، استفاده می شود.

کاربردهای نظریه یادگیری اجتماعی بندورا

در ادامه برخی از کاربردهای نظریه یادگیری اجتماعی بندورا در زندگی واقعی را بررسی خواهیم نمود. برای آشنایی بیشتر در این زمینه، با ما همراه باشید:

کاربرد نظریه یادگیری اجتماعی جرم شناسی و پرخاشگری

بر اساس نظریه نظریه یادگیری اجتماعی، رفتارهای پرخاشگرانه از طریق تقلید از مدل های پرخاشگرانه آموخته می شوند. باندورا نشان داد که تمایلات پرخاشگرانه، به ویژه در کودکان، با دیدن این موضوع که دیگران به خاطر رفتار پرخاشگرانه شان پاداش می گیرند یا از آن، سود می برند، تقویت می شود.

بنابراین نظریه یادگیری اجتماعی، در درک رفتار مجرمانه و انحرافی سودمند است. بررسی مطالعات موجود نشان می دهد که این نظریه، می تواند رویدادها را در سطح خرد و کلان با در نظر گرفتن زمینه زمانی و زیست محیطی معنا کند. سوالاتی مانند:

•  خشونت در برنامه های خبری و مستند معمولاً ناراحت کننده تر است؟
• آیا در جامعه، خشونت موجه است؟
• آیا بیننده با شخصیت ها، همذات پنداری می کند؟

کاربرد نظریه یادگیری اجتماعی در مددکاری اجتماعی

نظریه یادگیری اجتماعی پیامدهایی برای مددکاری اجتماعی نیز دارد. در واقع، مدل سازی به عنوان یکی از عوامل کلیدی در توسعه رفتار اجتماعی، تلقی شده و در خانواده ها، محل کار و آموزش رخ می دهد. این تئوری می تواند به مددکاران اجتماعی، کمک کند تا درک کنند، چگونه رفتار خاصی ایجاد شده است و چگونه می توان مداخله کرد.

کاربرد نظریه یادگیری اجتماعی  مهارت آموزی

یادگیری از الگوهای نقش، یک روش یادگیری بسیار گسترده است. مطالعه ای در سال 2018 تأثیر الگوبرداری در آموزش و یادگیری در دانشجویان پزشکی را مورد مطالعه قرار داد. دانشجویان، گزارش کردند که یادگیری از الگوهای نقش «پیچیده و اتفاقی» است، و این مطالعه تشخیص داد که فرآیند یادگیری از الگوهای نقش چالش ‌برانگیز است، اما تأثیرات مثبتی نیز دارد.

مفاهیم اساسی نظریه یادگیری اجتماعی

به بیانی می توان گفت، نظریه یادگیری اجتماعی به مفاهیم کلیدی زیر بستگی دارد.

• مردم از طریق مشاهده یاد می گیرند.
• تقویت و تنبیه بر رفتار و یادگیری تأثیر غیر مستقیم دارد.
• عوامل شناختی به اکتسابی بودن یک رفتار کمک می کنند.
• یادگیری مستلزم الگوسازی است، اما نیازی به تغییر رفتار ندارد.

نقاط قوت و ضعف نظریه یادگیری اجتماعی بندورا

نظریه یادگیری اجتماعی بندورا تأثیر عمیقی بر نظریه یادگیری و روانشناسی داشته است. اما این نظریه نیز  مانند تمام نظریه‌ های روان‌ شناختی، نقاط قوت و ضعفی دارد، این نقاط، شامل موارد زیر می شود.

نقاط قوت نظریه یادگیری اجتماعی

• نظریه یادگیری اجتماعی در توضیح روش های مختلف رفتار و یادگیری افراد، بسیار انعطاف پذیر است و می گوید، یک تغییر محیطی می تواند منجر به تغییر رفتار شود.
• نظریه یادگیری اجتماعی، توضیح می دهد که یادگیری می تواند به روش های مختلفی از جمله مشاهده و تجربیات مستقیم و عملی، رخ دهد.
• نظریه یادگیری اجتماعی، در بسیاری از نظریات، استفاده شده است که به طور مداوم روابط قوی بین مفاهیم یادگیری اجتماعی و رفتار را نشان داده است.
• درجه، احتمال و فراوانی تاثیر تقویتی تقلید را به خوبی نشان می دهد.
• مطالعات مربوط به کودکانی که پرخاشگری را مشاهده می کنند، نشان داده است که این رفتار بر رفتار بعدی آنها در موقعیت های کنترل شده، تأثیر می گذارد.

نقاط ضعف این نظریه

• نظریه یادگیری اجتماعی، جنبه مسئولیت پذیری اقدامات را در نظر نمی گیرد. این تئوری، نشان می دهد که نحوه رفتار یک فرد در درجه اول به الگوها و زمینه ذهنی او بستگی دارد تا اینکه چگونه اطلاعات را پردازش می کند.
• نظریه یادگیری اجتماعی، نقاط عطف رشد را نادیده می گیرد.
• نظریه یادگیری اجتماعی، نوع رفتار را زمانیکه هیچ الگویی وجود ندارد، در نظر نمی گیرد.
• رفتارهای منفی مانند فعالیت های مجرمانه می تواند، بدون مواجهه قبلی با چنین رفتاری رخ دهد.
• آزمایش نظریه یادگیری اجتماعی ممکن است به دلیل مسائل اخلاقی دشوار باشد. در واقع، آزمایش‌هایی مانند مطالعه عروسک «بوبو» دیگر مجاز نخواهد بود.

برای رفع مشکلات درونی و درمان آن ها  تنها نیستید.

من، فریبا کیانی، در این مسیر شما را همراهی خواهم کرد.

مشاوره حضوری و آنلاین

09056226845

برای رفع مشکلات درونی و درمان آن ها  تنها نیستید.

من، فریبا کیانی، در این مسیر شما را همراهی خواهم کرد.

مشاوره به صورت حضوری و آنلاین

09056226845

کلام آخر

در سال 1961 بندورا، آزمایش معروف خود را با عروسک بوبو انجام داد، مطالعه ‌ای که در آن، محققین یک اسباب ‌بازی بادی با چهره دلقک را در جلوی چشمان کودکان پیش دبستانی، مورد آزار و اذیت بدنی و کلامی قرار دادند که باعث شد بچه‌ ها با حمله به عروسک، رفتار بزرگسالان را تقلید کنند. این مسئله گویای این است که رفتار بزرگسالان تا چه اندازه در تربیت کودکان، موثر است. برای حل مشکلات مرتبط با یادگیری اجتماعی، با جلسات روانشناسی خانم فریبا کیانی، همراه باشید.

منابع: educationcorner ، sciencedirect

روانشناسی کیانی